۳ دهک در معرض حذف یارانه نقدی | دهک‌بندی در مسیر تغییر اساسی
آخرین وضعیت حذف یارانه نقدی در سال ۱۴۰۴ اعلام شد. اجرای دو شاخص شفاف می‌تواند ۳ هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی ایجاد کند. دهک‌بندی درآمدی در مسیر تغییر است.
در حالی که حذف یارانه نقدی از دهک‌های بالای درآمدی یکی از مهم‌ترین اهداف دولت در حوزه اصلاحات اقتصادی است، دهک‌بندی فعلی با نقص‌های جدی مواجه بوده و حالا دولت به دنبال اصلاح ساختار آن در سال ۱۴۰۴ است.
بر اساس جدیدترین بررسی‌ها، تنها با اجرای دو شاخص شفاف، امکان صرفه‌جویی بیش از ۳ هزار میلیارد تومان در منابع یارانه‌ای کشور وجود دارد.
چرا دهک‌بندی یارانه‌ها باید تغییر کند؟
دهک‌بندی، ابزاری برای شناسایی اقشار مختلف درآمدی جامعه و تخصیص عادلانه یارانه است. اما در سال‌های اخیر به دلایل زیر دچار ناکارآمدی شده است:
-
نقص در داده‌های بانکی و مالیاتی
-
عدم به‌روزرسانی ارزش دارایی‌ها مانند ملک و خودرو
-
وجود افراد غیرمقیم در لیست یارانه‌بگیران
-
تراکنش‌های کم یا صفر برخی ثروتمندان برای پنهان‌سازی درآمد
نتیجه این ناکارآمدی، پرداخت یارانه به افراد غیرمشمول و عدم حمایت کافی از اقشار نیازمند بوده است.
شاخص‌های جدید دهک‌بندی یارانه‌ها در سال ۱۴۰۴
بر اساس آیین‌نامه مصوب هیئت وزیران، ۶ شاخص اصلی برای حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی تعیین شده است. این شاخص‌ها شامل:
-
دارایی ملکی با ارزش بیش از ۳۵ میلیارد تومان
-
دارندگان خودرو یا وانت با مجموع ارزش بالای ۳ میلیارد تومان
-
خانوارهایی با درآمد بالاتر از سقف مشخص‌شده
-
خانوارهایی با سطح خرید بالا در حساب‌های غیرتجاری
-
ایرانیان مقیم خارج کشور
-
خانوارهایی با بیش از ۵ سفر خارجی در سال
صرفه‌جویی ۳ هزار میلیارد تومانی با فقط دو شاخص
بررسی‌ها نشان می‌دهد که فقط با اجرای دو شاخص آخر (ایرانیان مقیم خارج و مسافران پرتکرار خارجی)، می‌توان ۳ هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی کرد.
ایرانیان مقیم خارج از کشور
-
بسیاری از این افراد به دلیل نداشتن تراکنش مالی در ایران، در دهک‌های پایین قرار گرفته‌اند.
-
حتی یارانه ۴۰۰ هزار تومانی و کالابرگ معیشتی دریافت می‌کنند.
-
نمونه جنجالی: مجتبی پورمحسن، خبرنگار وابسته به رژیم صهیونیستی، تا اسفند ۱۴۰۳ یارانه دریافت می‌کرد.
مسافران پرتکرار خارجی
-
افرادی که در سال بیش از ۵ سفر خارجی دارند، قاعدتاً نیازمند یارانه نیستند.
-
اطلاعات این افراد از طریق پلیس گذرنامه و وزارت خارجه قابل استخراج است.
لزوم به‌روزرسانی شاخص‌های مالی بر اساس تورم سال ۱۴۰۴
در شاخص‌هایی مانند قیمت خودرو و املاک، باید ارزش دارایی‌ها بر اساس نرخ تورم به‌روز شود. مثلاً:
-
سقف ۳ میلیارد تومانی برای خودرو ممکن است دیگر شاخص مناسبی نباشد.
-
ارزش ملک ۳۵ میلیاردی در برخی شهرها ممکن است معادل یک ملک متوسط باشد.
به همین دلیل، دولت باید هر سال شاخص‌ها را بازنگری و عددی‌سازی کند.
مشکلات اجرای حذف یارانه در سال‌های گذشته
اجرای طرح حذف یارانه پردرآمدها در سال‌های قبل با مشکلاتی همراه بود:
-
نارضایتی گسترده و اعتراضات مردمی
-
ابهام در شاخص‌ها و نبود شفافیت در ارزیابی دهک‌ها
-
خطای سیستم در شناسایی واقعی وضعیت مالی خانوارها
در نتیجه، دولت تصمیم گرفت شاخص‌های جدید را شفاف‌تر و مستندتر تعریف کند تا در صورت اعتراض، امکان پاسخ‌گویی وجود داشته باشد.
دهک‌بندی دقیق، پایه اصلاح سیاست‌های رفاهی
یک دهک‌بندی دقیق و واقعی می‌تواند نتایج زیر را داشته باشد:
-
جلوگیری از هدررفت منابع یارانه‌ای
-
تقویت حمایت از دهک‌های پایین و نیازمند
-
پایه‌ریزی برای عدالت اجتماعی و توزیعی پایدار
در این راستا، همکاری بین وزارت امور خارجه، وزارت تعاون، بانک مرکزی، و نهادهای نظارتی ضروری است.
نقش سامانه رفاه ایرانیان در حذف یارانه‌ها
تمام داده‌های مربوط به اموال، تراکنش‌ها، سفرها و اقامت افراد در سامانه «رفاه ایرانیان» تجمیع می‌شود. این سامانه باید:
-
به‌روزرسانی لحظه‌ای داشته باشد
-
از منابع اطلاعاتی قابل‌اعتماد تغذیه شود
-
امکان ثبت اعتراض، بازبینی و اصلاح اطلاعات را فراهم کند
جمع‌بندی: حذف هدفمند یارانه، شرط نجات نظام رفاه
در سال ۱۴۰۴، دولت می‌تواند با اجرای دقیق شاخص‌های شفاف، گام بزرگی در بهبود توزیع یارانه‌ها بردارد. دهک‌بندی باید به گونه‌ای باشد که کسی از قلم نیفتد، اما منابع کشور نیز بی‌دلیل هدر نرود.
پرداخت یارانه به ثروتمندان یا افراد خارج‌نشین، نه تنها بی‌عدالتی مالی است، بلکه ظلم به نیازمندان واقعی جامعه محسوب می‌شود.
منبع
-
اقتصاد آنلاین
دیدگاه تان را بنویسید