واریز سهمیه بنزین به کارت ملی به‌جای کارت سوخت قطعی شد. یارانه بنزین به تعداد افراد خانوار واریز می‌شود. جزئیات کامل طرح، نحوه تخصیص سهمیه، تأثیر بر قیمت بنزین، دهک‌های مشمول، مزایا، جدول بهره‌مندی دهک‌ها و تحلیل کارشناسی را اینجا بخوانید.

واریز سهمیه بنزین به کارت ملی؛ طرح جدید یارانه سوخت در یک قدمی اجرا

طی سال‌های گذشته، یارانه بنزین یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات اقتصادی کشور بوده است. اختلاف شدید بین میزان مصرف دهک‌ها، بی‌عدالتی در بهره‌مندی، قاچاق سوخت و از بین رفتن بخش بزرگی از منابع عمومی، دولت را ناچار کرده روش توزیع یارانه بنزین را متحول کند.

طرح جدید که در رسانه‌ها با عنوان «بنزین به نفر» یا «واریز سهمیه بنزین به کارت ملی» معرفی شده، قرار است قواعد قبلی را به‌طور بنیادین تغییر دهد و یارانه بنزین به‌جای خودرو، به تعداد افراد هر خانوار تعلق گیرد.

در ادامه یک گزارش جامع، تحلیلی و سئویی از ریشه‌ها، پیامدها و جزئیات این طرح ارائه شده است.

چرا مدل فعلی بنزین سه نرخی شکست خورد؟

بنزین سه نرخی مشکلات متعددی دارد:

۱. مردم ذی‌نفع اصلاح مصرف نمی‌شوند

در مدل فعلی، کسی که ماشین بیشتری دارد و بیشتر مصرف می‌کند، یارانه بیشتری دریافت می‌کند.
یعنی مصرف بیشتر = یارانه بیشتر!

۲. پلکان سوم از کار می‌افتد

وقتی مردم به قیمت جدید عادت کنند، دوباره باید افزایش جدیدی اعمال شود و جامعه هر چند ماه یک‌بار شوک قیمتی را تجربه می‌کند.

۳. اثرات منفی اجتماعی

اعتماد عمومی نسبت به افزایش‌های پلکانی کاهش یافته و کارشناسان معتقدند این روش پایدار نیست.

چرا بنزین به نفر عادلانه‌تر است؟

بر اساس آمار رسمی:

• ۱۳ میلیون خانوار هیچ خودرویی ندارند.

• اما ۴.۶٪ خانوارهای ثروتمند، مالک ۲۲٪ خودروهای کشور هستند.

این یعنی:

 افراد بدون خودرو هیچ سهمی از یارانه بنزین ندارند.
 مرفه‌ترین دهک‌ها ۱۷.۵ برابر دهک‌های پایین از یارانه بنزین سود می‌برند.

بنزین به نفر، این فاصله را صفر می‌کند.

چگونه سهمیه بنزین به کارت ملی واریز می‌شود؟

طبق طرح پیشنهادی:

• سهمیه بنزین بر اساس تعداد افراد خانوار

• و به کارت ملی سرپرست یا اعضای خانواده واریز می‌شود.

• هر فرد (حتی کودک) صاحب سهمیه جداگانه خواهد بود.

• سهمیه به خودرو وابسته نیست.

یک مثال ساده:

خانواده ۵ نفره → دریافت ۵ واحد سهمیه
خانواده ۲ نفره → دریافت ۲ واحد سهمیه

اگر خانوار خودرویی نداشته باشد، می‌تواند سهمیه را بفروشد یا منتقل کند.

مزایای اصلی طرح واریز سهمیه بنزین به کارت ملی

۱. عدالت اجتماعی واقعی

دهک‌های پایین که تاکنون هیچ سهمی نداشتند، اکنون صاحب سهمیه می‌شوند.

۲. کاهش قاچاق سوخت

با حذف قیمت ثابت و هدفمند شدن مصرف، امکان قاچاق به شدت کاهش می‌یابد.

۳. افزایش بهره‌وری انرژی

هر فرد تصمیم می‌گیرد سهمیه خود را مصرف یا ذخیره/فروش کند.
این باعث بهینه‌سازی خودخواسته مصرف می‌شود.

۴. ورود CNG، LPG و برق به سبد حمل‌ونقل

مصرف‌کنندگان برای صرفه‌جویی، بخشی از مصرف خود را به سوخت‌های جایگزین منتقل خواهند کرد.

جدول اختلاف بهره‌مندی دهک‌ها از یارانه بنزین

(بر اساس گزارش تسنیم و کنفرانس سیاست‌های قیمتی)

این جدول بهترین دلیل برای تغییر شیوه فعلی است.

چرا کارت سوخت قرار است حذف شود؟

با اجرای طرح جدید، کارت سوخت فیزیکی عملاً کارکرد خود را از دست می‌دهد:

• یارانه مستقیم به کارت ملی واریز می‌شود.

• کارت سوخت فقط یک ابزار اضافه و هزینه‌ساز خواهد بود.

• زیرساخت‌های کارت ملی هوشمند کافی است.

این یعنی:

کارت سوخت → حذف
کارت ملی → ابزار جدید دریافت سهمیه

نحوه تخصیص سهمیه به خانوارها

روش پیشنهادی دولت:

• سهمیه هر فرد → ماهانه مقدار مشخص

• سرپرست خانوار امکان مدیریت دارد

• امکان انتقال سهمیه بین افراد وجود خواهد داشت

• سهمیه قابل خریدوفروش رسمی می‌شود

• دهک‌بندی و مصرف خانوارها در سامانه شفاف خواهد شد

تأثیر طرح بر قیمت بنزین

کارشناسان معتقدند:

• در مدل فعلی بنزین سه نرخی، افزایش قیمت اجتناب‌ناپذیر است.

• در مدل بنزین به نفر، می‌توان سال‌ها بدون شوک قیمتی طرح را ادامه داد.

چرا؟

چون:

• مصرف کاهش می‌یابد

• قاچاق متوقف می‌شود

• منابع آزاد شده به صورت یارانه مستقیم بازتوزیع می‌شود

نتیجه:

 نیاز به افزایش قیمت بنزین کاهش پیدا می‌کند.

آیا سهمیه قابل فروش خواهد بود؟

بله، در مدل پیشنهادی:

• هر فرد صاحب سهمیه است

• اگر مصرف نکند، می‌تواند بفروشد

• بازار رسمی تبادل سهمیه راه‌اندازی می‌شود

این یعنی:

یارانه بنزین = درآمد ماهانه جدید برای خانوارهای بدون خودرو

آثار اقتصادی طرح برای مردم

برای دهک‌های پایین (فاقد خودرو)

• دریافت یارانه واقعی

• افزایش درآمد خانوار

• احساس عدالت اجتماعی

برای دهک‌های متوسط

• امکان فروش بخشی از سهمیه

• کاهش فشار هزینه‌های سوخت

برای دهک‌های بالا

• محدودیت مصرف یارانه‌ای

• پایان بهره‌مندی چندبرابری

مزایای اجرای بنزین به نفر نسبت به بنزین سه نرخی

آیا اجرای طرح در سال ۱۴۰۴ قطعی است؟

طبق گزارش‌های رسمی:

• وزارت نفت

• سازمان برنامه

• کمیسیون انرژی

همگی موافق اجرای نهایی طرح هستند.

بر اساس خبرهای تسنیم و اقتصادآنلاین، طرح در مرحله نهایی بررسی و تدوین آیین‌نامه اجرایی است.

نتیجه‌گیری کلی

طرح واریز سهمیه بنزین به کارت ملی و تخصیص یارانه به نفر یکی از مهم‌ترین اصلاحات اقتصادی کشور است. این طرح:

• عدالت اجتماعی را برقرار می‌کند

• مصرف را بهینه می‌کند

• قاچاق را کاهش می‌دهد

• امکان استفاده از سوخت‌های جایگزین را فراهم می‌کند

• درآمد دهک‌های پایین را افزایش می‌دهد

با این مدل، هیچ فردی در کشور بدون سهمیه نمی‌ماند و یارانه بنزین از حالت کالای لوکس برای ثروتمندان خارج می‌شود.

منابع خبری

• خبرگزاری تسنیم

• اقتصادآنلاین

• گزارش کنفرانس سیاست‌های قیمتی و بهینه‌سازی مصرف انرژی

• اظهارات کارشناسان حوزه انرژی و حمل‌ونقل