ابتکار دیپلماتیک قالیباف در ژنو

 در شرایطی که فضای جهانی بیش از هر زمان دیگری درگیر تنش‌های چندوجهی و بازآرایی قدرت‌های منطقه‌ای است، دو میلیون انسان بی گناه در نوار غزه آرام آرام در حال یک مرگ تدریجی هستند بدون این که کشورهای مثلا اسلامی منطقه، اقدام یا کمک ملموسی برای رهایی مردم غزه از دست صهیونیست های جنایتکار انجام دهند. به جرئت می توان گفت در این حدود دو سال بعد از ۷ اکتبر ایران بیشترین هزینه را برای آرمان فلسطین داده است اما جنایت فعلی صهیونیست ها در غزه اگر دیگر کشورهای جهان را بیدار نکند به یک فاجعه در تاریخ بشریت تبدیل خواهد شد. در همین راستا ابتکار هیئت ایرانی در حاشیه اجلاس بین‌المللی رؤسای مجالس در ژنو را باید گامی راهبردی در بازتعریف جایگاه ایران در هندسه نوین دیپلماسی  برای دفاع در برابر صهیونیست هادانست. ابتکاری که نه‌تنها صدای ملت ایران، بلکه صدای قربانیان فراموش‌شده نظم ناعادلانه جهانی را به یکی از مهم‌ترین تریبون‌های بین‌المللی رساند.

​​​​اجلاس اتحادیه بین‌المجالس جهانی (IPU) که هر پنج سال یک‌بار به میزبانی سازمان ملل متحد برگزار می‌شود، فرصتی بی‌نظیر برای تبیین مواضع سیاسی و حقوقی کشورها در حوزه‌های مشترک است. در اجلاس امسال که با حضور بیش از ۱۰۰ رئیس یا نایب‌رئیس مجلس از کشورهای مختلف و نمایندگان ارشد سازمان‌های بین‌المللی در ژنو برگزار شد، جمهوری اسلامی ایران با درک موقعیت حساس ژئوپلیتیکی منطقه، یک ابتکار مستقل را رقم زد. برگزاری نشست ویژه‌ای با عنوان «پایبندی به حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد برای تضمین صلح و امنیت بین‌المللی» از سوی رئیس مجلس، تلاشی برای اقناع و همراه‌سازی کشورهای مستقل جهت مقابله با جنایات فزاینده رژیم صهیونیستی و احیای نقش حقوق بین‌الملل در مهار تجاوزگری‌های وحشیانه اسرائیل بود. اقدامی که می‌توان آن را جلوه‌ای برجسته از دیپلماسی کنشگر و روایت‌ساز ایران در سطح بین‌المللی دانست.

ایران، طراح دیپلماسی کنشگر

درحالی‌که تحولات خونبار در غزه، حملات اسرائیل به زیرساخت‌های نظامی و غیرنظامی ایران، بی‌ثباتی در سوریه و لبنان، آینده سیاسی عراق و وضعیت بحرانی یمن در صدر دستور کار نهادهای حقوق بشری و امنیتی قرار دارد، هیئت ایرانی به ریاست قالیباف با بهره‌گیری از فضای بین‌المللی IPU، روایتی دیگر از منطقه به جهان ارائه داد؛ روایتی که بر پایه مظلومیت، مقاومت و الزامات حقوقی برای مهار تجاوزگری رژیم صهیونیستی استوار بود.

نشست مستقل ایران با حضور بیش از ۳۱ هیئت از کشورهای مختلف و سه سازمان جهانی (ازجمله صلیب سرخ و سازمان پناهندگان) برگزار شد. سالن اختصاص‌یافته در مقر سازمان ملل در ژنو به‌قدری پر بود که برخی از شرکت‌کنندگان ناچار شدند ایستاده در جلسه حضور یابند. نشانه‌ای واضح از اقبال بالا به این ابتکار سیاسی ایران بود. چنین استقبالی آن‌هم در شرایطی که فضاسازی رسانه‌ای غرب به دنبال ایزوله‌کردن ایران است، نشان‌دهنده مشروعیت فزاینده ایران در محور مقاومت و بازتعریف مؤثر آن در دیپلماسی بین‌المللی است.

از گفتمان انفعالی تا روایتگری تهاجمی

در این نشست، قالیباف به‌عنوان رئیس مجلس شورای اسلامی، تصویری از نظم جهانی به‌شدت آسیب‌دیده ارائه داد و رژیم صهیونیستی را با کلیدواژه‌ای صریح و کوبنده به عنوان «نازی‌های قرن ۲۱» توصیف کرد. عبارتی که در واقع پاسخی روایی به یکی از مهم‌ترین تاکتیک‌های غرب در روایت‌سازی تاریخی است. اگر نازیسم قرن بیستم نماد شر مطلق در ذهن افکار عمومی غرب بود، اکنون ایران با هوشمندی آن چارچوب ذهنی را برای افشای جنایات صهیونیسم معاصر به کار می‌گیرد. سخنان قالیباف در این نشست، نه‌تنها به افشای جنایات اسرائیل در غزه و علیه ایران اختصاص داشت، بلکه حامل پیام روشنی از سوی تهران بود: جمهوری اسلامی ایران نه در موقعیت انفعال، بلکه در جایگاه یک کنشگر فعال، مشروع و مورد استقبال قرارگرفته، می‌تواند دیپلماسی مقاومت را به گفتمان غالب در سطح پارلمان‌های جهان بدل کند.

بازتعریف ائتلاف‌های جدید  

حضور کشورهایی چون روسیه، چین، عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی، مالزی، ونزوئلا، کوبا، نیکاراگوئه، لبنان، اندونزی، پاکستان، غنا، نیجریه و سایر بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در این نشست، صرف‌نظر از میزان قرابت یا واگرایی آنان با سیاست‌های آمریکا و غرب، نشانگر تلاش هوشمندانه جمهوری اسلامی ایران برای بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های موجود دیپلماسی چندجانبه‌گراست. واقعیت آن است که برخی از این کشورها به‌رغم مناسبات راهبردی با غرب، در موضوعات انسانی و فاجعه‌بار نظیر جنایات در غزه، آماده شنیدن روایت‌های جایگزین و همراهی با ابتکارات مستقل هستند. ایران نیز با درک پیچیدگی این صحنه، سعی دارد از خلال ابزارهای دیپلماتیک نرم، ائتلافی ولو موقت و موردی از «وجدان‌های مستقل» در برابر بربریت صهیونیسم شکل دهد. ائتلافی که اگرچه الزاماً ضدغربی نیست، اما می‌تواند در بزنگاه‌های حقوقی و انسانی، خلأ نهادهای بی‌عمل بین‌المللی را تا حدودی جبران کند. در چنین بستری، طرح مسائلی مانند حق ایران در دفاع مشروع، افشای عملیات جنگ روانی اسرائیل، تبیین ابعاد حقوق بشری فاجعه غزه و تأکید بر ضرورت اصلاح ساختارهای بین‌المللی به‌ویژه شورای امنیت سازمان ملل، همگی از مولفه‌های یک دیپلماسی تحول‌خواه و عدالت‌محور هستند.

یک تریبون، چند پیام

نشست ژنو با محوریت ایران را باید بیش از آن که یک کنش مقطعی دانست، نقطه عطفی در استراتژی جدید جمهوری اسلامی برای بازتعریف تریبون‌های جهانی دانست. اگر تا دیروز نهادهای بین‌المللی صرفاً در اشغال گفتمان غرب بودند، امروز ابتکارهایی چون نشست مستقل ایران، این انحصار روایی را می‌شکنند. ایران دیگر در حاشیه روایت‌ها نیست و خود سعی می کند تا در فضای بین المللی با حضور فعال روایت سازی کند.

از منظر راهبردی، این ابتکار را می‌توان مصداقی روشن از آن دانست که رهبر انقلاب بارها بر آن تأکید کرده‌اند یعنی حضور در عرصه دیپلماسی باید با دست پُر و منطق قوی باشد. ایران در ژنو با طرحی مستقل و سنجیده، توانست از بستر نهادهای چندجانبه، صدای عدالت‌خواهی خود را به گوش جهان برساند. در حالی که خود با تهدیدات امنیتی و فشارهای خارجی مواجه بود، این‌گونه کنشگری‌ها نشان می‌دهد ایران همزمان که در میدان قدرت ایستاده، در میدان دیپلماسی نیز روایت‌ساز و ابتکارآفرین باقی مانده است.

خراسان