شرط سخت پوتین هراس اروپــــا

صبح نو: دیدار اخیر ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ در آلاسکا که به‌عنوان تلاش‌ دیپلماتیک برای پایان جنگ اوکراین معرفی می‌شود، ابعاد تازه‌ای به بحران جاری بخشید. پوتین در این نشست شرط پایان جنگ را واگذاری شرق اوکراین به روسیه عنوان کرده است. در مقابل، روسیه حاضر است از برخی مناطق کوچک تحت اشغال عقب‌نشینی کند. این خبر هم‌زمان با سفر ولودیمیر زلنسکی به واشنگتن و دیدار او با رهبران اروپایی و ترامپ در کاخ سفید، اروپایی‌ها را در وضعیتی دشوار و پرابهام قرار داده است. نگرانی اصلی آن‌ها از احیای تنش‌ها و اختلافات درون کاخ سفید است؛ مسأله‌ای که می‌تواند بار دیگر اتحاد غرب در برابر مسکو را سست کند.

شرط مسکو: واگذاری شرق اوکراین

پیشنهاد روسیه شامل الحاق رسمی بخش‌های شرقی اوکراین است؛ مناطقی که هنوز به‌طور کامل تحت کنترل نظامی مسکو قرار نگرفته‌اند. این طرح در ظاهر می‌تواند به توقف جنگ منجر شود، اما در واقع، به معنای پذیرش تجزیه سرزمینی اوکراین خواهد بود. برای کی‌یف، چنین امری خط قرمز محسوب می‌شود، زیرا هم استقلال ملی را تهدید می‌کند و هم می‌تواند الگویی برای تجزیه‌طلبی‌های بعدی باشد. از نگاه روسیه، طرح مذکور نوعی «معامله برد - برد» است: مسکو بخش‌هایی را به دست می‌آورد که از دید کرملین اهمیت استراتژیک دارد و در مقابل، با خروج محدود از مناطق کم‌اهمیت‌تر امتیاز می‌دهد.

نگرانی اروپا از فشار واشنگتن بر اوکراین

اروپایی‌ها بیم دارند ترامپ در ادامه مذاکرات، زلنسکی را به پذیرش طرحی وادار کند که به زیان تمامیت ارضی اوکراین تمام می‌شود. چنین توافقی نه‌تنها ضربه‌ای به اوکراین است، بلکه پیامدهای ژئوپلیتیکی برای کل اروپا دارد. مشروعیت اصل «عدم تغییر مرزها با زور» تضعیف خواهد شد و انگیزه مسکو برای تکرار الگو در دیگر نقاط افزایش می‌یابد. اعتماد کشورهای شرق اروپا هم به تضمین‌های امنیتی غرب کاهش پیدا می‌کند.

هراس از بازگشت اختلافات در کاخ سفید

اروپایی‌ها تجربه تلخ اختلافات دوره قبلی ترامپ را به یاد دارند؛ از فشار بر ناتو تا تهدید به قطع حمایت نظامی از کی‌یف. اکنون با مطرح شدن طرح پوتین، بیم آن می‌رود که کاخ سفید دوباره به صحنه کشمکش سیاسی بدل شود.

بخشی از مشاوران ترامپ متمایل به توافق سریع با روسیه هستند.

بخش دیگر دولت و کنگره آمریکا نگران پیامدهای استراتژیک امتیاز دادن به پوتین‌اند. این دوگانگی می‌تواند انسجام جبهه غربی را تضعیف کرده و اختلافات سیاسی داخلی آمریکا را شعله‌ور کند.

اروپا بیش از هر زمان دیگری به حمایت امنیتی و نظامی آمریکا متکی است، اما با تغییر احتمالی رویکرد واشنگتن، این قاره خود را در معرض یک خلأ استراتژیک می‌بیند که اگر ترامپ از کمک به اوکراین بکاهد، اروپا مجبور می‌شود هزینه‌های بیشتری را متحمل شود. کشورهای اروپای شرقی (لهستان، کشورهای بالتیک) احساس ناامنی بیشتری خواهند کرد و وحدت اتحادیه اروپا ممکن است زیر فشار اختلاف نظرها درباره نحوه برخورد با مسکو فرو بپاشد. رهبران اروپایی در دیدار واشنگتن تلاش می‌کنند بر ضرورت تدوین تضمین‌های امنیتی قوی برای اوکراین تأکید کنند؛ تضمین‌هایی شبیه به ماده ۵ ناتو که حمله به یک کشور را حمله به همه اعضا می‌داند. بااین‌حال، مشخص نیست ترامپ و تیم او تا چه حد حاضر به پذیرش چنین تعهداتی باشند. این بلاتکلیفی، خود عاملی برای نگرانی بیشتر اروپاست.

شرط پوتین برای پایان جنگ - واگذاری شرق اوکراین - عملا معادل پذیرش شکست سرزمینی کی‌یف است و برای اروپا کابوسی ژئوپلیتیک محسوب می‌شود. دیدار روز گذشته  در کاخ سفید با حضور زلنسکی و رهبران اروپایی نشان داد اروپا از بازگشت جدال‌های داخلی در واشنگتن هراس دارد؛ جدالی که می‌تواند اتحاد غرب را در برابر روسیه از هم بپاشد. اروپایی‌ها در جست‌وجوی راهی هستند تا ضمن حفظ حمایت آمریکا، مانع تحمیل توافقی زیان‌بار به اوکراین شوند، اما واقعیت آن است که آینده این جنگ بیش از هر چیز به تصمیمات کاخ سفید گره خورده و اروپا، با همه تلاش‌هایش، همچنان در سایه تردید و نگرانی قرار دارد.

اروپا، اوکراین و چرخش ترامپ

اروپا طی 4 سال گذشته در کنار آمریکا مهم‌ترین حامی اوکراین در جنگ با روسیه بود، اما اکنون و پس از دیدار آلاسکا میان ترامپ و پوتین، معادله به‌گونه‌ای رقم خورده که بسیاری از ناظران معتقدند اروپایی‌ها در عمل اوکراین را وارد یک مخمصه سخت کرده‌اند، اما در لحظه تعیین‌کننده پشت آن را خالی کرده‌اند.

رهبران اروپایی با شعار «دفاع از دموکراسی» کی‌یف را تشویق کردند که در برابر روسیه بایستد.

میلیاردها یورو کمک نظامی و مالی روانه اوکراین شد تا این کشور بتواند مقاومت کند، اما حالا که ترامپ در واشنگتن ابتکار عمل را به دست گرفته و مستقیما با پوتین درباره آینده جنگ مذاکره می‌کند، اروپا به حاشیه رانده شده است.

ترامپ در کاخ سفید میزبان زلنسکی و رهبران اروپایی بود، اما همه چیز تحت کنترل شخص اوست. او آشکارا مسیر گفت‌وگو را با محوریت خودش و پوتین طراحی کرده و عملا اروپا را به یک تماشاگر منفعل بدل ساخته است. شرط پوتین برای واگذاری شرق اوکراین، اگرچه برای اروپا نگران‌کننده است، اما رهبران اروپایی هیچ ابتکار مشخصی برای مقابله با آن ندارند.

پشت‌کردن به اوکراین

اروپایی‌ها که اوکراین را وارد رویارویی تمام‌عیار با مسکو کردند، امروز از بیم هزینه‌های جنگ و فشارهای داخلی، تمایلی به ادامه همان سطح از حمایت ندارند. آن‌ها اکنون به جای ایستادن کنار زلنسکی، بیش‌تر نگران آن هستند که ترامپ توافقی با روسیه منعقد کند که به ضرر منافع اروپا تمام شود. به بیان دیگر، اوکراین عملا تنها مانده؛ همان کسانی که روزی بزرگ‌ترین مشوقان جنگ بودند، اکنون سکوت کرده و نظاره‌گرند.

 اروپا در موقعیت ضعف

اروپا نه ابزار نظامی لازم برای تغییر موازنه را دارد و نه انسجام سیاسی کافی برای مقابله با ابتکار ترامپ. همین وضعیت سبب شده اروپا بیشتر تماشاگر تحولات واشنگتن باشد تا بازیگری مستقل در تعیین سرنوشت اوکراین. نتیجه این وضعیت، تضعیف جایگاه اروپا در معادلات جهانی و افزایش تردید در مورد آینده ناتو است.

اروپایی‌ها که اوکراین را با وعده حمایت همه‌جانبه وارد میدان جنگ با روسیه کردند، امروز نه‌تنها در برابر شرط سخت پوتین راه‌حلی ندارند، بلکه در برابر چرخش ترامپ نیز به حاشیه رانده شده‌اند. آنان به جای عمل، صرفا نگران‌اند و چشم‌انتظار تصمیم‌های کاخ سفید مانده‌اند. به این ترتیب، اوکراین خود را در شرایطی می‌بیند که با دستان خالی در برابر مسکو ایستاده، درحالی‌که حامیان غربی‌اش دیگر بیش از ناظرانی منفعل به نظر نمی‌رسند.