رمزگشایی از موضع عراقچی در فاکس نیوز
جملات وزیر خارجه ایران در مصاحبه با رسانه آمریکایی در خصوص اسرائیل حواشی زیادی در پی داشت
در روزهایی که منطقه در التهاب است و بازیگران بین‌المللی هر اظهارنظر دیپلماتیکی را به تیترهای جنجالی تبدیل می‌کنند، گفت‌وگوی اخیر سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با شبکه فاکس‌نیوز، فرصتی شد برای بازخوانی یکی از قدیمی‌ترین سوءبرداشت‌ها درباره موضع ایران نسبت به رژیم صهیونیستی.
در این مصاحبه که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های غربی داشت، عراقچی در پاسخ به مجری فاکس‌نیوز به صراحت گفت:
«این هرگز سیاست ایران نبوده که اسرائیل را از روی نقشه محو کنیم.»
اگرچه رسانه‌های غربی بر انتشار این جمله تمرکز کردند، اما کمتر به متن سؤال مجری و چارچوب گفت‌وگو توجه کردند. پرسش اصلی آن بود که اگر اولویت ایران آسایش و رفاه مردم خود است، چرا به‌زعم غرب، ایران به‌دنبال نابودی اسرائیل است؟ این چارچوب، پرسشی بود ترکیبی از دغدغه‌های امنیتی، روایت‌های رسانه‌ای و سوءبرداشت‌های مزمن که عراقچی تلاش کرد آن را اصلاح کند.
اما آیا این ادعا با شواهد و اسناد رسمی جمهوری اسلامی هم‌راستاست؟ برای پاسخ به این پرسش، باید به سیر تطور گفتمان جمهوری اسلامی درباره فلسطین، نهاد رژیم صهیونیستی و راه‌حل ایران در قبال مناقشه تاریخی خاورمیانه نگریست.
سنت گفتمانی امام و رهبری: «حذف مشروعیت، نه تهدید فیزیکی»
ریشه بسیاری از ابهامات موجود در برداشت رسانه‌های غربی به تعبیر خاصی از سخنان امام خمینی(ره) بازمی‌گردد. بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران در واکنش به عادی‌سازی روابط برخی دولت‌های عربی با رژیم صهیونیستی، جمله‌ای تاریخی بیان کرد:
«ما می‌گوییم اسرائیل باید از صفحه روزگار محو شود.»
اما این جمله، در بستر ادبیات انقلابی آن زمان و با تأکید بر نفی مشروعیت سیاسی و حقوقی رژیم صهیونیستی باید تفسیر شود، نه به‌معنای تهدید به اقدام نظامی. این موضع بعدها نیز بارها از سوی رهبران جمهوری اسلامی بازتکرار شد اما همواره با یک تبصره کلیدی:
«ما درباره موجودیت رژیم صهیونیستی صحبت می‌کنیم، نه درباره حذف مردم یهودی یا تهدید فیزیکی آنان.»
رهبر انقلاب در یکی از سخنرانی‌های مهم خود تصریح کرده‌اند:
«ما می‌گوییم نظر، نظر مردم فلسطین است. هر دولتی که بر اساس آرای مردم فلسطین شکل بگیرد، درباره سرنوشت مهاجران صهیونیست تصمیم خواهد گرفت.»
در واقع، ایران یک راه‌حل مشخص و دیپلماتیک را پیشنهاد داده که بارها در مجامع بین‌المللی ثبت شده است:
برگزاری همه پرسی با شرکت فلسطینیان اصیل – اعم از مسلمان، مسیحی و یهودی – تحت نظارت سازمان ملل.
در این چارچوب، نفی مشروعیت اسرائیل نه به‌معنای دعوت به خشونت، بلکه در قامت یک مطالبه تاریخی برای حقوق فلسطینیان مطرح می‌شود؛ حقی که در دهه‌های گذشته بارها از سوی قدرت‌های غربی نادیده گرفته شده است.
میدان واقعیت: ایران در عمل چگونه رفتار کرده است؟
یکی از کلیدی‌ترین پرسش‌ها در ارزیابی صداقت یک سیاست خارجی، بررسی رفتار عملی در میدان است. در بیش از چهار دهه گذشته، ایران هیچ‌گاه آغازگر جنگی با اسرائیل نبوده است. آنچه به‌عنوان نقش ایران در حمایت از گروه‌های مقاومت شناخته می‌شود، عمدتاً در قالب پشتیبانی معنوی، رسانه‌ای، سیاسی و گاه مستشاری بوده است؛ حمایت از گروه‌هایی که برخاسته از متن اشغال و مقاومت در سرزمین‌های خود هستند و مورد تأیید بخش بزرگی از افکار عمومی جهان اسلام نیز می‌باشند.
در عین حال، حتی در شدیدترین مواضع منطقه‌ای، جمهوری اسلامی هرگز از زبان تهدید مستقیم نظامی برای «نابودی اسرائیل» استفاده نکرده بلکه همواره بر سه کلیدواژه تأکید شده است:
مقاومت، رأی مردم و پایان اشغالگری.
نمونه روشن این رویکرد را نیز می‌توان در پاسخ صریح شهید امیرعبداللهیان، وزیر خارجه فقید دولت سیزدهم به خبرنگار CNN دید. وقتی از او پرسیده شد که اگر اولویت ایران رفاه مردمش است، چرا به‌دنبال نابودی اسرائیل است؟ او پاسخ داد:
«ما به سازمان ملل پیشنهاد داده‌ایم یک همه پرسی برگزار شود که در آن همه فلسطینیان اصیل – اعم از مسلمان، یهودی و مسیحی – شرکت کنند و درباره آینده خود تصمیم بگیرند.»
این پاسخ نه‌تنها موضع رسمی ایران را تبیین کرد، بلکه نشان داد گفتمان جمهوری اسلامی از لایه‌های شعاری عبور کرده و به مدل‌هایی از انتقال تدریجی مشروعیت و فرسایش رژیم آپارتاید در اسرائیل فکر می‌کند.
تفاوتی ظریف، اما تعیین‌کننده
یکی از نکاتی که بارها از سوی رهبران ایران گفته شده – اما کمتر مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفته – این است:
«ما گفته‌ایم اسرائیل باید محو شود؛ نگفته‌ایم ما اسرائیل را محو می‌کنیم.»
این تفاوت در بیان، تفاوت میان تحلیل یک روند تاریخی مشروعیت‌زدایی است با تهدید مستقیم به خشونت. در واقع، ایران در موضع‌گیری‌های رسمی خود، نابودی اسرائیل را نتیجه طبیعی تداوم اشغال، بی‌عدالتی و نارضایتی مردمی می‌داند؛ نه برنامه‌ریزی نظامی برای حذف فیزیکی.
از شعار تا راه‌حل
سخنان اخیر عراقچی در فاکس‌نیوز، نه یک عقب‌نشینی، بلکه نوعی بازتوضیح هوشمندانه یک سیاست دیرینه بود. ایران از آغاز، موضع خود را بر پایه حق مردم فلسطین برای تعیین سرنوشت قرار داده و با ارائه راه‌حل‌هایی مانند همه‌پرسی، بر مسیرهای صلح‌طلبانه اما عادلانه تأکید کرده است.
اگرچه دشمنان ایران می‌کوشند با بهره‌گیری از بخشی‌نگری رسانه‌ای، چهره‌ای تهاجمی و غیرمنطقی از سیاست منطقه‌ای ایران ارائه دهند، اما واقعیات میدانی، ادبیات رسمی و تحلیل‌های حقوقی نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی بر خلاف تصویرسازی غربی، نه جنگ‌طلب است و نه ماجراجو، بلکه بر مبنای دکترین «مقاومت مشروع» و «مردم‌محوری» پیش می‌رود.
خراسان
دیدگاه تان را بنویسید