هوش مصنوعی و حذف مشاغل؛ جهان بدون کار پیش‌بینی جنجالی یک اقتصاددان
تصور روزی که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان شغل خود را از دست بدهند، دیگر صرفاً متعلق به داستان‌های علمی-تخیلی نیست. سرعت پیشرفت فناوری، به‌ویژه در حوزه اکانت های هوش مصنوعی و اتوماسیون، جهان را در آستانه تحولی اساسی قرار داده است.
دنیل ساسکیند، اقتصاددان مطرح، در کتاب «جهانی بدون کار» هشدار داده است که موج فناوری‌های نوین می‌تواند بازار کار را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد و جوامع را ناگزیر سازد تا معنای کار و زندگی را بازتعریف کنند.
این مقاله به بررسی ابعاد این تغییرات و ارائه راهکارهایی می‌پردازد که می‌تواند افراد و دولت‌ها را برای مواجهه با دنیای بدون کار آماده کند.
نقش هوش مصنوعی در تغییر ساختار بازار کار
هوش مصنوعی، امروزه فراتر از یک ابزار صرف برای حل مسائل پیچیده عمل می‌کند و توانایی انجام فعالیت‌هایی را به دست آورده است که پیش‌تر صرفاً در حوزه تخصص انسان قرار داشت. از رانندگی وسایل نقلیه سنگین در جاده‌های بین‌شهری گرفته تا تحلیل داده‌های پزشکی، نگارش قراردادهای حقوقی و حتی خلق آثار هنری، همگی نمونه‌هایی از پیشرفت‌های چشمگیر این فناوری هستند.
در ایران نیز هرچند بسیاری از صنایع همچنان به نیروی انسانی متکی هستند، اما روند حرکت به سمت اتوماسیون و جایگزینی ماشین‌ها اجتناب‌ناپذیر است. صنایعی نظیر خودروسازی، نساجی و کشاورزی در حال تجربه این تغییرات هستند و در صورت عدم آمادگی، نیروی کار انسانی در معرض تهدید جدی قرار خواهد گرفت.
مشاغل در معرض خطر جایگزینی
بر خلاف گذشته که فناوری عمدتاً مشاغل یدی و تکراری را تحت تأثیر قرار می‌داد، موج جدید تحولات فناوری حتی مشاغل تخصصی و خلاقانه را نیز تهدید می‌کند. برخی از مشاغلی که در ایران نیز احتمال جایگزینی آن‌ها با هوش مصنوعی وجود دارد، عبارتند از:
- مشاغل تکراری و یدی: کارگران خط تولید، رانندگان، کارمندان بانک
- مشاغل تخصصی: حسابداران، وکلا، پزشکان تشخیص‌دهنده
- مشاغل خلاقانه: طراحان گرافیک، نویسندگان محتوا، موزیسین‌ها
- مشاغل خدماتی: فروشندگان، کارمندان رستوران، معلمان خصوصی
حتی مشاغلی مانند برنامه‌نویسی نیز با ابزارهای کمکی هوش مصنوعی در حال تجربه تغییرات بنیادین هستند.
محدودیت‌های ایران در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته
هرچند فناوری‌هایی مانند خودروهای خودران یا ربات‌های صنعتی در جهان و کشورهای توسعه یافته، پیشرفت چشمگیری داشته‌اند، اما در ایران، در کوتاه‌مدت به‌دلیل محدودیت‌های زیرساختی، تحریم‌های بین‌المللی و هزینه‌های بالا، دسترسی به این فناوری‌ها با چالش‌های جدی روبه‌رو است. در نتیجه، تمرکز نیروی کار و کسب‌وکارهای ایرانی باید بر یادگیری و بهره‌گیری از ابزارهای نرم‌افزاری هوش مصنوعی باشد که در دسترس‌تر و عملی‌تر هستند و می‌توانند فرصت‌های شغلی واقعی‌تری ایجاد کنند.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی جهان بدون کار
از دست دادن شغل، به‌ویژه در کشورهایی با اقتصاد شکننده مانند ایران، می‌تواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای به همراه داشته باشد. افزایش نرخ بیکاری، تشدید نابرابری‌های اقتصادی و بروز ناآرامی‌های اجتماعی از جمله آثار احتمالی این تحول است.
ساسکیند تأکید می‌کند که این تغییرات نه در آینده‌ای دور، بلکه در چند دهه پیش رو رخ خواهند داد و نسل حاضر مستقیماً با آن‌ها مواجه خواهد شد. در نتیجه، لزوم اتخاذ تدابیر فوری از سوی دولت‌ها و افراد بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
راهکارهای مقابله با چالش‌های دنیای بدون کار
هرچند آینده جهان بدون کار تصویری نگران‌کننده ترسیم می‌کند، اما این وضعیت الزاماً به معنای بن‌بست نیست. در صورت برنامه‌ریزی و آمادگی، هوش مصنوعی می‌تواند به فرصتی بزرگ برای پیشرفت تبدیل شود. یادگیری و تسلط بر ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند افراد را در برابر خطر بیکار شدن حفظ کند و فرصت‌های شغلی جدیدی پیش روی آنان قرار دهد. برخی از مهم‌ترین راهکارها عبارتند از:
- یادگیری مهارت‌های جدید: کسب مهارت‌هایی نظیر برنامه‌نویسی، تحلیل داده و مدیریت سیستم‌های هوشمند، می‌تواند شانس اشتغال را افزایش دهد.
- بهره‌برداری از هوش مصنوعی به نفع کسب‌وکارها: استفاده از ابزارهای تحلیلی هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند بازاریابی، موجب تمایز و برتری رقابتی خواهد شد.
- آموزش مداوم: بهره‌گیری از دوره‌های آنلاین داخلی و بین‌المللی، افراد را برای مواجهه با تحولات جدید آماده نگه می‌دارد.
- کارآفرینی فناورانه: راه‌اندازی کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری‌های نوین می‌تواند مسیر تازه‌ای برای اشتغال و درآمدزایی ایجاد کند.
هوش مصنوعی‌های پرکاربرد
با توجه به سرعت رشد فناوری، ابزارهای متعددی مبتنی بر هوش مصنوعی توسعه یافته‌اند که یادگیری و کار با آن‌ها می‌تواند افراد را در برابر خطر بیکار شدن محافظت کند و فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد نماید. برخی از مهم‌ترین و پرکاربردترین این ابزارها عبارتند از:
- ChatGPT: اکانت چت جی پی تی ابزاری برای تولید محتوا، پاسخ‌گویی به پرسش‌ها، ترجمه متون، تولید تصاویر و تسهیل مکالمات متنی هوشمند می‌باشد. قابلیت‌های تصویری DALL-E نیز در نسخه‌های جدید ChatGPT ادغام شده است.
- Gemini (پیش‌تر Bard): مدل زبانی توسعه‌یافته توسط گوگل که امکان پاسخ‌گویی دقیق به پرسش‌ها، تولید محتوا و تحلیل داده را فراهم می‌کند.
- Midjourney: خلق تصاویر خلاقانه و هنری با کیفیت بالا بر اساس دستورات متنی.
- GitHub Copilot: دستیار هوشمند کدنویسی برای برنامه‌نویسان که پیشنهادهای کد را بر اساس محتوای نوشته شده ارائه می‌دهد.
- DeepL: ابزاری پیشرفته برای ترجمه متون با دقت و کیفیت بالا.
این ابزارها تنها نمونه‌ای از ظرفیت‌های گسترده هوش مصنوعی در تسهیل امور حرفه‌ای و روزمره هستند و پیش‌بینی می‌شود نقش آن‌ها در آینده به‌مراتب پررنگ‌تر شود.
با توجه به تحریم‌های درون ایران، امکان خرید ابزارهای هوش مصنوعی به طور مستقیم برای ایرانیان وجود ندارد؛ حتی ورود با فیلترشکن هم میسر نیست.
ولی این موضوع دلیلی بر استفاده نکردن از این ابزارها نمی‌باشد. شما میتوانید به کمک وبسایت های واسط که در حوزه پرداخت درون برنامه‌ای فعالیت می‌کنند مثل دیکاردو که دارای نماد اعتماد و مجوزهای دولتی می‌باشد، به هر ابزاری که می‌خواهید دسترسی پیدا کنید!
وظایف دولت‌ها و نهادهای حاکمیتی
ساسکیند در کتاب خود، دولت‌ها را مسئول اصلی مدیریت پیامدهای جهانی بدون کار معرفی می‌کند. برخی اقدامات پیشنهادی شامل موارد زیر است:
- سرمایه‌گذاری در آموزش مهارت‌های فناورانه: ایجاد فرصت‌های آموزشی رایگان یا کم‌هزینه برای عموم مردم.
- حمایت از استارتاپ‌ها: تشویق کارآفرینان به بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای حل مسائل بومی.
- تنظیم مقررات: جلوگیری از سوءاستفاده کارفرمایان از فناوری برای حذف گسترده نیروی کار انسانی.
در ایران نیز هرچند زیرساخت‌های لازم هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته، اما ضرورت اقدام‌های فوری از سوی حاکمیت برای مقابله با تبعات این موج فناوری احساس می‌شود.
تکلیف ما، در جهان بدون کارهای قدیمی چیست؟
جهانی بدون کار، مفهومی است که هر روز بیش از پیش به واقعیت نزدیک می‌شود. هوش مصنوعی نه‌تنها ابزار تحول در صنایع، بلکه نیرویی است که قواعد بازار کار را بازنویسی می‌کند.
چشم‌پوشی از این تغییرات، راهکار مناسبی نیست. در مقابل، آمادگی برای یادگیری، انعطاف‌پذیری و استفاده هوشمندانه از فناوری‌های نوین می‌تواند مسیرهای تازه‌ای را برای موفقیت و پیشرفت فردی و اجتماعی فراهم آورد.
انتخاب با ماست: یا در برابر این موج تسلیم شویم، یا آن را به فرصت تبدیل کنیم.
برای آگاهی بیشتر درباره مهارت‌های مورد نیاز در دنیای بدون کار و راهکارهای سازگاری با تحولات بازار کار، میتوانید مقاله جامع ما در حوزه مهارت‌های شغلی آینده را مطالعه کنید یا به وبسایت رسمی دنیل ساسکیند مراجعه نمایید.
دیدگاه تان را بنویسید