طرح کالابرگ الکترونیکی طی یک سال گذشته چندین مرحله اجرا شده، اما اکنون دولت چهاردهم در حال بازنگری جدی در این سیاست است. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده است که دو مدل جدید کالابرگ الکترونیکی طراحی شده و پس از بررسی نهایی تا چند هفته آینده به مرحله اجرا خواهد رسید.

به گزارش ایسنا و پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، این دو مدل جدید با هدف افزایش پوشش حمایتی، کنترل تورم کالاهای اساسی، و ایجاد انتخاب‌پذیری بیشتر برای مردم تدوین شده‌اند.

کالابرگ الکترونیکی چیست و چرا دوباره بازطراحی شد؟

طرح کالابرگ الکترونیکی در سال‌های اخیر به عنوان جایگزینی برای یارانه نقدی مطرح شد. هدف اصلی این طرح:

• جلوگیری از کاهش قدرت خرید

• تثبیت قیمت کالاهای اساسی

• مقابله با تورم

• حمایت هدفمند از اقشار کم‌درآمد

اما اجرای اولیه طرح چند چالش داشت:

1. تنوع محدود کالا

2. کمبود فروشگاه‌های طرف قرارداد

3. عدم شفافیت در قیمت‌های مصوب

4. تفاوت زیاد بین قیمت کالابرگی و فروش آزاد

همین موضوع باعث شد دولت چهاردهم به سمت طراحی دو مدل جدید کالابرگ الکترونیکی برود.

مرور تاریخچه اجرای کالابرگ الکترونیکی در ایران

➤ دوران جنگ: استفاده از کوپن و سبد کالا
➤ دولت‌های هاشمی و خاتمی: کاهش تدریجی کوپن
➤ سال ۱۳۹۳: انتقال مسئولیت از وزارت صمت به وزارت رفاه
➤ دولت روحانی: اجرای چند مرحله کالابرگ محدود
➤ دولت رئیسی: تثبیت قیمت کالا و پرداخت مابه‌التفاوت
➤ دولت چهاردهم: بازطراحی ساختار کالابرگ الکترونیکی و ارائه دو شیوه جدید

این تاریخچه نشان می‌دهد که کالابرگ الکترونیکی یک سیاست جدید نیست، اما همواره نیازمند بازطراحی و روزآمدسازی بوده است.

دو شیوه جدید کالابرگ الکترونیکی که وزیر رفاه اعلام کرد

وزیر رفاه در برنامه «دقایقی با مردم» توضیحاتی درباره این دو روش ارائه کرد.

روش اول: خرید ۱۱ کالای اساسی با تخفیف حداقل ۲۰ درصد

در مدل اول:

• هر فرد ماهانه ۵۰۰ هزار تومان اعتبار دریافت می‌کند.

• این مبلغ فقط برای ۱۱ قلم کالای اساسی قابل استفاده است.

• خرید از ۱۲ هزار فروشگاه طرف قرارداد انجام می‌شود.

• دولت ۲۰ تا ۲۵ درصد تخفیف روی کالا اعمال می‌کند.

مثال از وزیر:اگر قیمت مصوب برنج ۷۰ هزار تومان باشد، با کالابرگ ۲۰٪ تخفیف، خانواده می‌تواند آن را مثلاً ۵۶ هزار تومان بخرد.

این روش شبیه مرحله‌های قبلی کالابرگ است اما با تخفیف بیشتر، نظارت سخت‌تر و شبکه فروشگاهی گسترده‌تر.

روش دوم: واریز اعتبار به حساب سرپرست خانواده

در این روش:

• اعتبار کامل به حساب سرپرست خانواده واریز می‌شود.

• خانواده خود انتخاب می‌کند چه کالایی از میان ۱۱ قلم تهیه کند.

• خرید با قیمت‌های مصوب دولتی انجام می‌شود.

• مانند یارانه نقدی اما فقط برای کالاهای اساسی قابل استفاده است.

این روش آزادی عمل بیشتری به خانوارها می‌دهد.

مزایا و معایب دو مدل کالابرگ الکترونیکی

مزایای روش اول (تخفیف ۲۰ درصدی)

• کاهش چشمگیر هزینه سبد غذایی

• جلوگیری از گران‌فروشی

• افزایش امنیت غذایی اقشار کم‌درآمد

• لنگر قیمتی برای بازار کالاهای اساسی

معایب روش اول

• محدودیت در انتخاب

• نیاز به مراجعه به فروشگاه‌های طرف قرارداد

مزایای روش دوم (اعتبار مستقیم به حساب)

• آزادی انتخاب بالاتر

• امکان خرید تدریجی

• مدیریت بهتر بودجه خانوار

معایب روش دوم

• احتمال اثرگذاری کمتر بر تورم

• احتمال استفاده نادرست اعتبار برای غیرکالاهای ضروری

۱۱ کالای اساسی مشمول کالابرگ الکترونیکی

معمولاً این ۱۱ کالا شامل:

• برنج

• مرغ

• تخم‌مرغ

• شیر

• روغن

• ماکارونی

• حبوبات

• پنیر

• قند و شکر

• گوشت

• تن ماهی

این فهرست ممکن است تغییر کند اما اصل طرح روی کالای ضروری خانواده ایرانی متمرکز است.

کالابرگ الکترونیکی و نقش مجلس در نهایی شدن طرح

وزیر رفاه تأکید کرد که:«طرح کالابرگ در جلسات مشترک دولت و مجلس بررسی می‌شود و نسخه نهایی با نظر کارشناسان و مردم تعیین خواهد شد.»

این یعنی احتمال اصلاح جزئیات، افزایش مبلغ، یا تغییر در کالاهای مشمول وجود دارد.

کالابرگ الکترونیکی و طرح یسنا؛ افزایش اعتبار به ۳۰۰۰ میلیارد تومان

یکی از نکات مهم سخنان وزیر رفاه، اشاره به طرح یسنا بود.

طرح یسنا ویژه:

• کودکان زیر دو سال

• مادران باردار

در این طرح:

• اعتبار از ۱۵۰۰ میلیارد به ۳۰۰۰ میلیارد تومان افزایش یافته

• هدف: جلوگیری از سوءتغذیه و کمک به رشد کودکان

این بخش نشان می‌دهد کالابرگ الکترونیکی فقط معیشتی نیست؛ بلکه یک طرح سلامت‌محور نیز محسوب می‌شود.

چه گروه‌هایی در اولویت کالابرگ الکترونیکی هستند؟

۱. دهک‌های ۱ تا ۵ (کم‌درآمدترین خانوارها)
2. دهک‌های ۶ و ۷ (دهک متوسط)
3. خانواده‌های دارای کودک
4. مادران باردار
5. خانوارهای دارای بیماری‌های خاص
6. خانوارهای تحت کمیته امداد و بهزیستی

کالابرگ الکترونیکی و تأثیر آن بر تورم

کارشناسان معتقدند:

• کالابرگ اثر تورمی کمتری نسبت به یارانه نقدی دارد.

• مدل تخفیف ۲۰ درصدی باعث افزایش تقاضا برای کالاهای اساسی و کنترل بازار می‌شود.

• نسخه دوم (اعتبار نقدی مشروط) شاید تأثیر کمتری بر قیمت‌ها داشته باشد.

مزایای اجرای مرحله جدید کالابرگ الکترونیکی

• افزایش دسترسی به کالاهای اساسی

• کنترل نوسانات بازار

• کمک موثر به خانوارهای کم‌درآمد

• ایجاد شفافیت بیشتر در زنجیره تأمین

• جلوگیری از قاچاق معکوس کالا

• حذف واسطه‌های سودجو

مردم کدام مدل کالابرگ الکترونیکی را ترجیح می‌دهند؟

طبق نظرسنجی‌های منتشرشده:

• ۵۸٪ مدل تخفیف ۲۰ درصدی را ترجیح می‌دهند

• ۳۲٪ مدل اعتبار مستقیم را انتخاب می‌کنند

• ۱۰٪ هنوز تصمیم نگرفته‌اند

این نشان می‌دهد مدل اول با استقبال بیشتری روبه‌رو شده است.

زمان اجرای نهایی کالابرگ الکترونیکی جدید

وزیر تأکید کرده:«پس از جمع‌بندی نظرات مردم، شیوه جدید کالابرگ نهایی و اجرا می‌شود.»

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد:

• مرحله آزمایشی: تا پایان آبان

• اجرای رسمی: آذر ۱۴۰۴

جمع‌بندی؛ کالابرگ الکترونیکی در مسیر نهایی شدن

طرح کالابرگ الکترونیکی اکنون وارد مرحله‌ای شده که:

• نسخه جدید آن انتخاب‌محورتر است

• قدرت خرید مردم را هدف گرفته

• با محوریت عدالت غذایی طراحی شده

• و با نظر مردم نهایی می‌شود

کالابرگ الکترونیکی پس از نهایی‌سازی می‌تواند به بزرگ‌ترین طرح رفاهی کشور در سال‌های اخیر تبدیل شود.
منابع خبری

• خبرگزاری ایسنا

• پایگاه اطلاع‌رسانی دولت

• برنامه «دقایقی با مردم»

• وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی