جمهوری اسلامی: همسايگان جنوبي، واقع بيني يا فرصت طلبي؟

يكصد و هجدهمين اجلاس وزراي خارجه شوراي همكاري خليج فارس در قبال فهرستي از مسائل و مشكلات منطقه مواضعي را اتخاذ كرده و ديدگاههاي خود را در بيانيه پاياني اجلاس منعكس نمود. اين اجلاس، درخصوص ديدگاه امارات پيرامون سه جزيره ايراني در خليج فارس اعلام كرد پيگيري اين موضوع را به جمهوري اسلامي ايران و امارات عربي متحده مربوط مي‌داند و بدون ورود به اين مطلب از طرفين خواست به بررسي و رفع مشكل در چارچوب مناسبات فيمابين بپردازند. اين تغيير ديدگاه، چه از جانب امارات متحده باشد يا از جانب شوراي همكاري خليج فارس يا هر دو، مي‌تواند نشانه‌اي باشد از گرايش همسايگان جنوبي ايران به سوي واقع بيني و پرهيز از تنش آفريني. خوشبختانه وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران هم در يك واكنش متين و منطقي در قبال اين "تغيير رويكرد"، از آن استقبال نموده و آنرا گام مناسبي در جهت تصحيح رويكرد امارات تلقي نموده است. سخنگوي وزارتخارجه در اين زمينه تصريح نموده است كه جمهوري اسلامي همواره آمادگي خود را براي گفت و گوي دوجانبه و مستقيم درباره سوءتفاهم ايجاد شده در مورد جزيره ابوموسي درخصوص ترتيبات اجرائي يادداشت تفاهم سال 1350 (1971 ميلادي) اعلام كرده است. بدين ترتيب فضاي سياسي منطقه نشانگر آنست كه گرايش به استقلال فكري و پرهيز از تأثيرپذيري از قدرت‌هاي استعماري درحال حاكم شدن بر موضعگيري‌هاي همسايگان جنوبي از جمله شوراي همكاري خليج فارس مي‌باشد. اين در واقع، يكي از محورهاي هميشگي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران است كه با همسايگان خود بهترين مناسبات را پايه‌ريزي نمايد و به مرور زمان، از هر فرصتي و هر زمينه‌اي درجهت ارتقاء سطح مناسبات و كاهش تنش‌ها و مسائل احتمالي، بيشترين بهره‌هاي ممكن را ببرند. اگرچه امارات و ساير اعضاي شوراي همكاري، بسيار ديرهنگام به اين ديدگاه مثبت و اين راهكار عملي دست يافته‌اند و از اين بابت، زيان‌هاي فراواني متوجه منافع كشور‌ها و ملت‌هاي منطقه گرديد، اما از ديدگاه عقلاني بايد از آن استقبال نمود تا زيان‌هاي وارده مهار و حتي درصورت امكان، جبران شود. با اينهمه، مسئله اينست كه آيا موضع امروز امارات و شوراهاي همكاري خليج فارس، مبتني بر يك "ضرورت تاكتيكي" به منظور عبور از بحران كنوني در كشورهاي عرب منطقه است؟ يا از وجود يك "ديدگاه استراتژيك" نزد امارات و شوراي همكاري حكايت دارد؟ اين نكته از آن جهت اهميت دارد كه تغيير ديدگاههاي شورا در همين زمينه، پيش از اين هم سابقه داشته ولي بلافاصله پس از عبور از آن مقطع زماني، دوباره شاهد بازگشت مواضع قبلي بوده ايم. در سالهاي گذشته نيز همواره امارات خواستار طرح موضوع جزاير ايراني در جلسات رسمي شوراي همكاري خليج فارس بود كه يكبار با نهيب امير عبدالله وليعهد وقت عربستان مواجه گرديد كه با تهاجم شديداللحني به مقامات ارشد امارات، آنها را متهم به "بلاهت" و ناداني كرد و اين سئوال را مطرح نمود كه چرا مقامات امارات، "موقع شناس" نيستند؟ از روي قياس، شايد امارات و شوراي همكاري در شرايط كنوني با توجه به بحران‌هاي داخلي در كشورهاي عرب حاشيه جنوبي خليج فارس ترجيح داده‌اند اين مسئله را مسكوت بگذارند تا وقتي ديگر! احتمال ديگر اينست كه چون همواره قدرتهاي شيطاني و دستهاي بيگانه با تحريك امارات براي طرح مسائل جنجالي و مفسده انگيز درصدد گل آلود كردن آب‌هاي خليج فارس بوده اند، فعلاً در پرتو نهضت بيداري اسلامي در منطقه دچار سردرگمي شده‌اند و چه بسا ترجيح مي‌دهند بيش از اين اوضاع را به زيان خود، آشفته‌ نسازند. نبايد از نظر دور داشت كه احتمال منطقي‌تر اينست كه امارات و ساير اعضاي شوراي همكاري با دقت نظر در رفتار غرب نسبت به مبارك، بن علي و قذافي به اين جمع‌بندي‌ رسيده‌اند كه نبايد بيش از اين دنباله رو غرب باشند و با طناب غرب به درون چاه بروند. هيچ كس فراموش نكرده است كه بيگانگان همواره امارات را براي طرح موضوع جزاير ايراني و حتي كشاندن آن به دادگاه‌هاي بين‌المللي با هدف "بين المللي كردن مسئله" تحريك نموده‌اند. حتي بوق‌هاي تبليغاتي استكبار نيز عموماً سعي و بلكه مأموريت دارند به اين مسئله دامن بزنند تا فضاي پرتشنجي را در منطقه به وجود آورند و اهداف ناپاك خود را پيگيري نمايند. هر يك از اين احتمالات و يا احتمال ديگري كه مطرح باشد، در اين نكته ترديدي نيست كه ايران اسلامي همواره دست خود را براي همكاري با همسايگان دراز كرده و از هر فرصتي براي ايجاد و تعميق تفاهمات و رفع ابهامات احتمالي بهره‌گيري نموده است. طبعاً در اين زمينه نيز امارات و همسايگان جنوبي مي‌توانند بر روي حسن نيت طرف ايراني حساب ويژه‌اي باز كنند و در جهت تقويت، تحكيم و تعميق مناسبات فيمابين و ارتقاء آن عمل نمايند. اگر همسايگان جنوبي ما بدانند چه فرصت‌هاي طلائي فراواني را در اين زمينه، تعمداً يا از روي اجبار و فشار بيگانگان از دست داده‌اند، يقيناً براي بازگشت به شرايط نابسامان و تلخ گذشته وسوسه نخواهند شد. اين آرزوي ملت‌هاي منطقه است كه همسايگان و مناسبات فيمابين، در فضائي مملو از دوستي، برادري و مودت با يكديگر به آينده‌اي روشن بينديشند. اگر مقامات ارشد كشورهاي شوراي همكاري از مفهوم پيام اخير ملت‌ها آگاه شده باشند، قطعاً براي تحكيم روابط و به فراموشي سپردن مسائل تفرقه انگيز، هيچ فرصتي را از دست نخواهند داد.