برجام از دستورکار شورای حکام آژانس خارج شد

صبح نو نوشت: با پایان دوره قطعنامه ۲۲۳۱، موضوع ایران از دستورکار برجامی در جلسات شورای حکام خارج شده و طبق برنامه منتشرشده از سوی دبیرخانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تنها در چارچوب توافق‌نامه‌های پادمانی پیگیری خواهد شد. دبیرخانه آژانس در پیام خود اعلام کرده است که نشست شورای حکام چهارشنبه هفته‌ آینده (۲۸ آبان ۱۴۰۴) در وین برگزار می‌شود و مباحث آن شامل موضوعاتی نظیر عضویت کشورها، گزارش همکاری‌های فنی، ایمنی و حمل‌ونقل مواد رادیواکتیو، وضعیت راستی‌آزمایی در کره‌شمالی و سوریه، پرونده پیشرانه هسته‌ای در استرالیا و برزیل، و همچنین اجرای توافق‌نامه‌های پادمانی کشورهای عضو از جمله ایران خواهد بود

در این دستورکار دیگر اشاره‌ای به قطعنامه ۲۲۳۱ و تعهدات برجامی نشده و نام ایران تنها در بخش توافق‌نامه پادمان آمده است؛ موضوعی که نشان می‌دهد پیگیری مسائل مربوط به برجام از دستور کار شورای حکام کنار گذاشته شده است.

با پایان دوره ۱۰ ساله قطعنامه ۲۲۳۱ در ۲۶ مهرماه ۱۴۰۴، وظیفه گزارش‌دهی مدیرکل درباره اجرای تعهدات برجامی ایران خاتمه یافته و به همین دلیل، پرونده ایران در حوزه عدم اشاعه دیگر در دستورکار شورای حکام نیست.

میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در وین نیز پیش‌تر گفته بود: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این پس فعالیت های هسته‌ای ایران را تنها در چارچوب توافق جامع پادمان‌ها بررسی خواهد کرد. ما شاهد شرایط جدیدی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران هستیم.

در همین حال سفرای سه کشور ایران، روسیه و چین در وین طی یک هفته گذشته دو جلسه دیپلماتیک در خصوص مسأله هسته‌ای ایران برگزار و مواضع خود را در آستانه برگزاری نشست شورای حکام هماهنگ کردند. آنها با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز دیدار و در خصوص دستورکار نشست آتی شورا تبادل نظر کردند.

گروسی در گزارش محرمانه‌ای برای اعضای شورای حکام، از ایران خواسته اجازه دسترسی به ارزیابی ذخایر اورانیوم غنی‌شده را فراهم کند. این درخواست در ادامه اختلافات ایران و آژانس مطرح شده که پس از حملات هوایی آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات نطنز، فردو و اصفهان در جریان جنگ ۱۲ روزه خرداد ۱۴۰۴ تشدید شد.

 او در این گزارش ادعا کرده است که عدم دسترسی به این مواد هسته‌ای برای پنج ماه، روند بررسی را برای مدت زمان قابل توجهی به تاخیر انداخته و تداوم دانش و اشراف آژانس در مورد موجودی‌های قبلی مواد هسته‌ای ایران را از بین برده است.

این گزارش در شرایطی منتشر شده که اواخر اکتبر ۲۰۲۵، ایران، روسیه و چین در نامه‌ای مشترک به وی، به طور رسمی پایان ماموریت آژانس تحت برجام را اعلام کردند. با این حال گروسی در هفته‌های گذشته تلاش داشته تا موضوع ایران را در فضای شلوغ خبری بین‌المللی زنده نگه دارد. وی طی مصاحبه‌ای در مقر سازمان ملل تاکید کرد که ایران نه در حال توسعه سلاح هسته‌ای بوده و نه اکنون در میانه چنین برنامه ای قرار دارد. مدیرکل آژانس همچنین به فایننشال تایمز گفت که ایران باید به طور جدی همکاری خود با بازرسان سازمان ملل را بهبود بخشد تا از افزایش تنش‌ها با غرب جلوگیری شود.

همکاری‌های ایران و آژانس پس از حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی و همچنین به‌موجب مصوبه مجلس شورای اسلامی، محدود شده است. هرچند در شهریور امسال یک تفاهم فنی میان ایران و آژانس برای مدیریت همکاری‌ها به دست آمد، اما اقدام اروپا برای فعال‌سازی سازوکار پس‌گشت موجب شد تا اجرای این توافق به حالت تعلیق درآید.

جمهوری اسلامی ایران تأکید دارد که مبنای همکاری با آژانس، قانون مصوب مجلس و الزامات پادمانی است. سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرده که ایران عضو ان‌پی‌تی باقی مانده و تعامل با آژانس صرفاً در چهارچوب حقوقی پادمان و با هدایت شورای عالی امنیت ملی پیش خواهد رفت.

با وجود اینکه طرف‌های غربی هیچگاه به تعهدات برجامی خود عمل نکردند و ایران یکطرفه با صبر راهبردی در این توافق ماند اما همواره شورای حکام با گزارش های مغرضانه آژانس، یا علیه کشورمان بیانیه صادر می‌کردند و یا قطعنامه. 

هرچند برجام حاصل ضرورت برای مدیریت شرایط پیچیده بین‌المللی زمان خود بود اما امروز که عمر این توافق به پایان رسیده می‌توان نتیجه گرفت که هیچ نوع مذاکره‌ای با غرب نتیجه بخش نیست و بازی با حاصل جمع صفر است. غرب و بویژه امریکا هیچگاه سعی نکرد از فرصت برجام برای بهبود رابطه اقتصادی و سیاسی با ایران استفاده کند و علی‌رغم گام‌های اولیه و داوطلبانه ایران برای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای خود، تصمیم به نابودی این توافق گرفتند و درواقع با رفتار خود ایران را مجبور به اتخاذ راهبرد مقاومت و این گزاره کردند که دیگر مذاکره نتیجه ندارد و به بن‌بست رسیده است.