نقشه راه دفاع در میدان چندلایه

​​​​​​​منطقه ما یعنی غرب آسیا در آستانه تحولی بنیادین ایستاده است. موج‌های متراکم از تنش، جنگ نیابتی، تهدیدهای امنیتی و بازتعریف اتحادها، منطقه را در آستانه یک بازچینی ژئوپلیتیکی قرار داده‌ است. از قفقاز گرفته تا حضور حاکمیت جدید در افغانستان و منطقه همیشه متلاطم. در این میان، ایران با احیای «شورای عالی دفاع»، نشان داد که نه‌تنها از شدت تهدیدها آگاه است، بلکه در حال طراحی پیش‌دستانه یک چارچوب منسجم برای مدیریت آن‌ها نیز هست.

«شورای عالی دفاع» در قانون اساسی جمهوری اسلامی پیش‌بینی شده و در دوران دفاع مقدس نقشی کلیدی ایفا کرده است. اما بازگشت رسمی و ساختاری آن در مقطع کنونی، فراتر از یک بازگشت نمادین به گذشته است. این شورا در حال تبدیل شدن به قرارگاه مرکزی تصمیم‌گیری برای مواجهه با ترکیب جدیدی از تهدیدات است که صرفا از جنس تهدیدات دهه۶۰ نیست.این شورا در فضای پس از جنگ ۱۲ روزه، به‌طور غیررسمی فعال شد. جنگی که با وجود محدود بودن در زمان، زنگ هشدار یک درگیری منطقه‌ای فراگیر را به صدا درآورد. در نتیجه، تصمیم به رسمی‌سازی آن، به‌وضوح برآمده از فهمی استراتژیک از استمرار شرایط بحران و ضرورت آمادگی برای سناریوهای بدتر است. ایران امروز با تهدیداتی همزمان در چند جبهه روبه‌روست: تحرکات خرابکارانه در زیرساخت‌های حیاتی، جنگ‌های شناختی، فشارهای حداکثری اقتصادی، عملیات‌های اطلاعاتی فرامرزی، تحریک قومیتی و فرقه‌ای در پیرامون مرزها و در نهایت سایه تهدید نظامی مستقیم. هیچ‌یک از این تهدیدها را نمی‌توان در ساختارهای سنتی و متفرق امنیتی پاسخ گفت. آنچه مورد نیاز است، فرماندهی یکپارچه‌ای است که قدرت تصمیم‌سازی سریع، تخصیص بهینه منابع و چابکی عملیاتی داشته باشد.مزیت بزرگ شورای عالی دفاع دقیقاً همین است: حذف موازی‌کاری‌ها، تقویت انسجام تصمیمات و تمرکز عملیاتی. حضور همزمان فرماندهان ارشد نظامی، مسئولان اطلاعاتی، سیاسی و اجرایی در یک اتاق تصمیم‌گیری، پاسخی به زمانه‌ای است که هر ثانیه‌اش حیاتی است.

از منظر بازدارندگی نیز، این شورا حامل یک پیام راهبردی برای دشمنان بالقوه است: ایران آماده است و این آمادگی نه در شعار، بلکه در سازمان دهی فرماندهی عالی نمود یافته است. چنین سیگنالی می‌تواند احتمال اشتباه محاسباتی طرف مقابل را کاهش دهد.اما این شورا تنها زمانی به کارکرد واقعی خود خواهد رسید که از اختیارات کافی، ساختار مستقل و چابک و اراده‌ای برای عبور از بوروکراسی مزمن برخوردار باشد. تجربه‌های مشابه در جهان نشان داده‌اند که نهادهای راهبردی، اگر درگیر رقابت‌های سازمانی یا ملاحظات سیاسی شوند، از کارایی می‌افتند و حتی گاه خود به بخشی از بحران تبدیل می‌شوند.در کنار اقتدار ساختاری، یک پیش‌نیاز دیگر نیز وجود دارد: اراده برای هماهنگی بین‌بخشی. تا زمانی که نهادهای مختلف با روحیه همکاری، پذیرش تصمیمات مرکزی و تعهد به اجرای قاطعانه وارد این فرایند نشوند، شورا در سطحی نمادین باقی خواهد ماند.جمع‌بندی روشن است، شورای عالی دفاع اگر درست عمل کند، می‌تواند نقشی کلیدی در عبور کشور از بحران‌های بزرگ پیش‌رو ایفا کند. در زمانی که منطقه در حال تجربه همزمانی بحران‌هاست، این نهاد شانس ایران برای مدیریت مؤثر تهدیدات، افزایش قدرت بازدارندگی و حفظ انسجام ملی را به‌طرز چشم‌گیری بالا می‌برد.

در نبردهای پیش‌رو که بیش از آن‌که به حجم آتش و تعداد نیروها وابسته باشند، به مهارت در مدیریت همزمان جنگ نظامی، جنگ اطلاعاتی و جنگ شناختی گره خورده‌اند، پیروزی از آنِ کشوری خواهد بود که بتواند با انسجام نهادی، تصمیم‌سازی سریع و فرماندهی منسجم، میدان پیچیده درگیری را اداره کند. از این منظر، احیای شورای عالی دفاع صرفا یک ساختار بوروکراسی جدید نیست، بلکه می توان آن را به عنوان آغاز شکل‌گیری مغز راهبردی جنگ ترکیبی ایران نام گذاری کرد.

خبر مرتبط

تسنیم نوشت: طبق مصوبه جدید، ریاست شورای دفاع برعهده رئیس‌جمهور خواهد بود و به احتمال زیاد، یکی از فرماندهان ارشد نیروهای مسلح به‌عنوان دبیر شورا منصوب خواهد شد. هم چنین  برخی شنیده های خراسان حاکی از آن است که در کنار شورای دفاع، شورای عالی اطلاعات و شورای امنیت کشور نیز در دستور کار احیا قرار دارند و در این چارچوب، نام‌هایی همچون محسنی اژه ای برای شورای عالی اطلاعات و محمدباقر قالیباف برای شورای عالی دفاع به‌عنوان گزینه‌هایی برای مدیریت این شوراها  مطرح شده‌اند.ترکیب احتمالی اعضای شورای دفاع شامل رؤسای سه قوه، وزیر اطلاعات، دو نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، فرماندهان کل سپاه و ارتش  و فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا است.هم چنین براساس اخبار علی لاریجانی به جای علی اکبر احمدیان دبیر شورای عالی امنیت ملی خواهد شد.

خراسان